Inhalacje solą fizjologiczną

Dobroczynne inhalacje przy użyciu roztworów chlorku sodu

Zalegająca w górnych czy dolnych drogach oddechowych wydzielina utrudnia nam oddychanie i normalne funkcjonowanie. Przyczyną nadprodukcji śluzu przez komórki błony śluzowej są najczęściej infekcje wirusowe lub bakteryjne. Zdarza się również, że gromadzący się w drogach oddechowych śluz związany jest z alergią lub przewlekłymi chorobami jak mukowiscydoza. We wszystkich tych przypadkach w łagodzeniu objawów i wspomaganiu usuwania nadmiaru śluzu pomocne są inhalacje przy użyciu roztworów chlorku sodu.

Chlorek sodu (NaCl) to nic innego niż każdemu z nas dobrze znany związek, który stosujemy codziennie jako sól kuchenna. Związek ten nie tylko jest dodatkiem do potraw, ale też jedną z najważniejszych soli w naszym organizmie. Zachowanie właściwego stężenia soli w komórkach i w płynach pozakomórkowych jest konieczne dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Chlorek sodu w postaci soli fizjologicznej w iniekcji dożylnej, czyli w stężeniu izotonicznym – takim jak występuje w naszych komórkach (0,9% NaCl), wykorzystywany jest w celu skutecznego uzupełniania płynów w organizmie np. w przypadku ostrych biegunek czy wymiotów. W postaci sterylnych roztworów, które możemy zakupić w aptece służy również do zakraplania nadmiernie wysuszonej śluzówki nosa w trakcie stanu zapalnego lub do jego oczyszczania przez przemywanie lub inhalacje. NaCl w roztworach hipertonicznych do inhalacji (stężenie wyższe niż w naszych komórkach, powyżej 0,9%) znajduje swoje zastosowanie gównie jako związek ułatwiający usuwanie nadmiaru śluzu z górnych dróg oddechowych [1].

Jak działają inhalacje z roztworów chlorku sodu?

Od wielu lat skuteczność inhalacji roztworami NaCl we wspomaganiu eliminacji nadmiaru wydzieliny z dróg oddechowych badana jest przede wszystkim u osób cierpiących na mukowiscydozę [2]. Chorzy na tą genetyczną, nieuleczalną chorobę mają problem z zalegającym w płucach zbyt gęstym śluzem, uniemożliwiającym im normalne oddychanie. Inhalowanie przy pomocy hipertonicznego roztworu chlorku sodu, nie tylko u chorych na mukowiscydozę, powoduje przede wszystkim napływ wody do płynu otaczającego rzęski. Dzięki zwiększeniu ilości wody w wydzielinie ułatwiony jest ruch rzęsek i jej usuwanie. Co więcej hipertoniczne stężenie soli rozrywa wiązania jonowe, zmniejszając lepkość śluzu. Dzięki temu inhalacje przy użyciu hipertonicznych roztworów NaCl ułatwiają usuwanie zalegającego w dolnych drogach oddechowych nadmiaru wydzieliny, tym samym wspomagając leczenie np. zapalenia oskrzelików [3,4]. Przy problemach z górnymi drogami oddechowymi jak np. katar spowodowany przeziębieniem lub alergią można sięgnąć także po roztwór soli fizjologicznej (0,9% NaCl). Charakteryzuje się słabszymi właściwościami mobilizującymi śluz niż roztwór 3%, ale ze względu na fizjologiczne stężenie NaCl w roztworze jest on delikatniejszy. Przepłukiwanie nosa czy inhalacje solą fizjologiczną możemy wykonywać bez obawy nawet u niemowląt, jednak uprzednio należy poradzić się pediatry.

Dlaczego warto sięgnąć po roztwór chlorku sodu?

Zawartość wody w produkowanym przez drogi oddechowe śluzie wpływa na procesy ich naturalnego oczyszczania się. Zbyt duża gęstość wydzieliny skutkuje utrudnionym usuwaniem jej z oskrzeli. Zalegający w drogach oddechowych śluz sprzyja rozwojowi patogenów i utrudnia proces leczenia. Roztwory chlorku sodu stosowane wziewnie w postaci inhalacji przede wszystkim nawilżają drogi oddechowe, rozrzedzają śluz i ułatwiają usunięcie go z organizmu. Co więcej roztwory NaCl mogą być stosowane bezpiecznie w połączeniu z wieloma lekami wziewnymi (w trakcie jednej aplikacji lub osobno, zawsze po konsultacji z lekarzem), zwiększając ich efektywność [3]. Stosowanie chlorku sodu w przypadku problemów z nadmiarem wydzieliny w górnych drogach oddechowych jest znacznie bezpieczniejsze niż sięganie po leki, nawet te dostępne bez recepty. W czasie kataru często zdarza nam się sięgać po aerozole do nosa (zawierające np. chlorowodorek oksymetazoliny). Przynoszą one szybką ulgę powodując obkurczenie naczyń krwionośnych błony śluzowej nosa. Skutkuje to zmniejszeniem obrzęku i ograniczeniem produkcji wydzieliny. Jednak w przypadku ich zbyt długiego stosowania zaburzone zostają naturalne procesy regulujące skurczanie i rozkurczanie naczyń krwionośnych błony śluzowej [5]. Dochodzi również do przerostu błony przez co przepływ powietrza w drogach oddechowych jest utrudniony. Plusem roztworów chlorku sodu jest to, że nie ingerują w naturalne procesy regulacji w organizmie dzięki czemu mogą być bezpiecznie stosowane, nawet u najmłodszych dzieci [6,7].

1. Fahy J V., Dickey BF. Airway Mucus Function and Dysfunction. N Engl J Med. 2010;
2. Wark P, McDonald VM. Nebulised hypertonic saline for cystic fibrosis. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2009.
3. Elkins MR, Bye PT. Mechanisms and applications of hypertonic saline. J R Soc Med [Internet]. 2011;104(1_suppl):2–5. Pobrano z: http://journals.sagepub.com/doi/10.1258/JRSM.2011.S11101
4. Middleton PG, Pollard K a, Wheatley JR. Hypertonic saline alters ion transport across the human airway epithelium. Eur Respir J. 2001;
5. Dokuyucu R, Gokce H, Sahan M, Sefil F, Tas ZA, Tutuk O, i in. Systemic side effects of locally used oxymetazoline. Int J Clin Exp Med. 2015;
6. Dellon EP, Donaldson SH, Johnson R, Davis SD. Safety and tolerability of inhaled hypertonic saline in young children with cystic fibrosis. Pediatr Pulmonol. 2008;
7. Subbarao P, Balkovec S, Solomon M, Ratjen F. Pilot study of safety and tolerability of inhaled hypertonic saline in infants with cystic fibrosis. Pediatr Pulmonol. 2007;